Soms is het gewoon shit

Twee boeken liggen naast elkaar. Het ene is groenblauw, het andere oranje. Het oranje exemplaar heeft het over ‘De edele kunst van not giving a fuck – De tegendraadse aanpak voor een goed leven.” Het andere – appelgroenzeeblauwe – exemplaar kopt ‘Give a fuck – waarom het leven beter is als je er wél om geeft.’ Het is omdat ik het oranje boek thuis heb liggen dat ik weet dat het uiteindelijk hetzelfde zegt als het blauwe boek. De schrijver van het oranje werk, Mark Manson, bedoelt dat je gewoon goed moet weten waar je een fuck om geeft en om welke dingen niet. Een basisidee waar je niet echt tegen kunt zijn en dat hij redelijk verdienstelijk uitwerkt met een gevoel voor humor dat veel andere van die geluksorakels schrijnend missen. Boeken met fuck in de titel verkopen nu eenmaal, dat heeft hij goed gezien. Zo goed dat anderen er zelfs al afgeleiden van maken. Al is het flauw dat ze dat sterretje schrijven in f*ck. Valse preutsheid. Maar ze vallen net iets meer op tussen alle hulpboeken in de zoektocht naar geluk. Of naar een goed leven. Of hoe je het ook moet benoemen.

Op de boekenplank boven de f*ck boeken zie ik alle cliché titels op een rijtje: ‘Durf te leven!’ ‘Geen stress meer!’ ‘Relax! Het leven is al zo kort!’ ‘Be happy. Je verdient het!’ en het valt me op dat al die titels schreeuwerige uitroeptekens hebben. Het is blijkbaar een bevel geworden om voluit te leven in opperste staat van geluk.

Geluk is een recht (en ook wel een plicht) en ik verdien het!!! Ja, echt!!! Ik word er rusteloos van. Ambetant. Wat een zware last toch die op mijn schouders rust. Ik moet mezelf vinden, maximaal genieten en ook nog zo productief mogelijk zijn op alle mogelijke vlakken. Want het leven is te kort om er niet àlles uit te halen wat mijn hartje begeert. Jezelf ontplooien heet dat. Je lot ligt in je eigen handen en je hebt overal recht op, dus waarom zou je het niet grijpen? Die boodschap wordt ons voortdurend ingeprent, expliciet en impliciet, in de boekskes, in reclame, in tv-programma’s, in geluksgidsen, in verhalen van zij die het gemaakt hebben en hun droom leven (zeggen ze).

Er gaat natuurlijk een zeker optimisme van uit, van het idee dat je een potentieel hebt in het leven en iets kunt verwezenlijken. Màg verwezenlijken. Voor een heel groot deel van de wereldbevolking gaat dat vandaag nog steeds niet op. En ik moet maar even kijken naar mijn eigen voorouders om te beseffen dat ik in die heel lange lijn de eerste vrouw ben die heeft kunnen studeren, stukken van de wereld ziet en eigenlijk aan niemand verantwoording af te leggen heeft over het leven dat ze leidt. Dat is niet helemaal mijn eigen verdienste. Ik ben op het juiste moment, op de juiste plaats geboren om mijn leven in die omstandigheden te kunnen leven. Ik vind zelfontplooiing dus niet vanzelfsprekend, maar ik heb wel het gevoel dat het in plaats van een vrijheid meer en meer een verlammende verplichting geworden is. Je leven hoort een duidelijk doel te hebben in dienst van je persoonlijke geluk en een strak plan om daar te geraken.

Er is een Zweedse man, Carl Cederström, die iets zinnigs te zeggen heeft over de hedendaagse Westerse zoektocht naar dat opperste ideaal: “Ik denk dat we een beetje moe zijn geworden van onze persoonlijke jacht op geluk en van het individuele geluksideaal. Volgens mij hebben we behoefte aan een geluksbeeld dat meer iets van ons samen is.” Ik begrijp het wanneer hij schrijft dat het eigenlijk toch ook als een opluchting voelt als je boven jezelf kunt uitstijgen en niet de hele tijd hoeft na te denken over de vraag of je wel gelukkig bent of niet (daar word je op slag wat ongelukkiger van!). Hij is ook niet zo’n fan van het woordje ‘geluk’. “Als je echt gaat nadenken over wat er ten grondslag ligt aan geluk, zijn dat de waarden die je belangrijk vindt in het leven. Probeer die voorop te stellen, in plaats van het idee dat je gelukkig zou moeten zijn.”

Wat Carl Cederström zegt, houdt steek voor mij. Heel veel zelfs. Het is een mythe dat je de hele tijd gelukkig kunt zijn als je dat zelf maar hard genoeg wilt en daar aan werkt. Er gebeuren nu eenmaal shitty dingen in een leven en zelfs voor de grootste optimist kan het soms behoorlijk moeilijk worden om de dingen toch positief te benaderen (want ook dat lijkt vandaag een verplichting). We hebben geen absolute controle over wat ons overkomt. Dat stuk onzekerheid toelaten neemt al een pak druk weg.

Wat voor mij doorheen alle pieken en dalen het belangrijkste is, is verbondenheid met anderen. Hoe je met elkaar omgaat. Wat je voor een ander kunt betekenen en omgekeerd. Bij wie je thuiskomt, letterlijk en figuurlijk.

Het is goed om dat weer eens te beseffen, zo half hangend boven de grote geluksval waar ook ik dreig in te totteren. Want dat doe ik, oh ja. Ik ben tenslotte een kind van mijn tijd. Maar ik besef het.

De doorsnee geluksgidsen in de ‘Levenskunst’ sectie van de boekenwinkel kunnen dus wel wat tegengewicht gebruiken. Ik heb zin om een paar boeken te schrijven als alternatief voor de geluksorakels. De titels heb ik al.

Eerst komt ‘Geluk is geen fucking verplichting’.
Dan ‘Soms is het gewoon shit (en dat is niet jouw schuld)’.
En ik sluit de trilogie af met ‘Het is ok, hell yeah’.