Zo’n Patrick, da’s wel handig

Ik wou dat ik een knop had. Of wat dan ook om mijn hoofd minder vol te maken als het nodig is. Mijn gedachten zijn soms als stapelwolken. Ze komen aandrijven en groeien de hoogte in. Vaak lossen ze snel weer op, maar soms blijven ze langer hangen. En dan wordt denken piekeren. De gedachten beginnen te malen, buitelen over elkaar heen, groeien buiten proportie. Se torturer l’esprit, noemen de Fransen dat met iets meer drama. Maar zo is het dan wel, zelfkwelling. Een zelfkwelling die voortkomt uit mijn behoefte om alles en iedereen te willen begrijpen, inclusief mezelf. En dan kijk ik een beetje jaloers naar mensen die veel lichtvoetiger door het leven (lijken te) gaan. Als vlinders fladderen ze overal doorheen, laten los, op naar het volgende.

Het vele nadenken en willen begrijpen heeft ook goeie kanten. Want in essentie gaat het er om dat ik allesbehalve onverschillig ben.

Ik denk na omdat ik om iemand of iets geef, omdat het mij wat kan schelen, omdat ik verder wil kijken dan de oppervlakte. En ik denk veel na over mezelf omdat ik inzicht wil krijgen in hoe ik zelf in elkaar zit en hoe ik mijn leven wil leven. Dat klinkt zwaar. Dat hoeft het niet te zijn. In de juiste dosis is dat heel gezond en stimulerend. In de juiste dosis dus. Want soms zijn de omstandigheden zo dat het denken omslaat naar piekeren, het steeds herformuleren, herkauwen van dezelfde gedachten. En dat brengt je dan geen stap verder. Integendeel. Je verliest grip, schiet er ‘s nachts wakker van, ziet doembeelden van hoe de dingen verder zullen gaan (of niet) of blijft eindeloos overlopen wat geweest is en wat je anders had kunnen of moeten doen.

Psychotherapeut Wilfried Van Craen vergelijkt piekeren met krabben bij jeuk: “Je hoeft niet altijd te krabben, want van krabben krijg je vaak nog meer jeuk. En piekeren is krabben in je geest.” Veel van het piekeren draait volgens Van Craen over de kloof tussen het leven dat mensen verwacht hadden en de realiteit die meestal onvoorspelbaar is. Dat herken ik maar al te goed. Ik pieker bij momenten over het alleen zijn. In mijn donkerste gedachten zie ik dan een eenzame toekomst, niemand om bij thuis te komen, een heel leven lang. Je bouwt een scenario op in je hoofd en overloopt dat steeds opnieuw, één versie van een verhaal. Dat soort gedachten vreet energie en het brengt een mens nergens. Het is niet de huidige situatie die zo vreselijk is, het is het denken dat het anders zou moeten zijn dat het zo lastig maakt. Bovendien is het een veronderstelling die eigenlijk nergens op slaat: niemand kan weten wat de toekomst brengt. Het leven hangt aaneen van de ‘wat als-en’.

En toch zou zo’n instant anti-piekerknop handig zijn. Helaas bestaat die niet. Ook al voelt het zo niet in momenten van verwarring en een beetje wanhoop, er dóórgaan is soms het enige dat je kunt doen om tot inzichten te komen. Dat vraagt wat vertrouwen in het natuurlijk verloop van dingen. Af en toe piekeren hoort bij het leven.

Er zijn wel een paar inzichten die ik voor ogen hou, een soort EHBP (Eerste Hulp Bij Piekeren):

• Mensen zijn irrationele wezens. Ja, gij ook! Accepteer het niet-begrijpen. Je kunt en moet mensen en situaties niet volledig begrijpen. En een ander moet en kan jou niet volledig begrijpen.
• Verwacht niet dat een ander zal veranderen, zodat de dingen dan weer beter worden. Kijk wat je zelf kunt doen, wat binnen je eigen mogelijkheden ligt.
• Denk alleen na over vragen waarop het antwoord het er echt toe doet. Zal dit over een jaar nog belangrijk zijn? Gaat het om iemand die je in je leven wilt houden? Indien nee: laat het los, hoe moeilijk het ook voelt. Indien ja, dan zal je iets moeten doén i.p.v. te blijven denken.
• Soms raakt iets je zo erg dat je even niet anders kunt dan stilstaan. Dat is dan gewoon nodig. Bleit eens als dat oplucht. Maar zorg dat dit niet te lang duurt. Ga jezelf er niet in wentelen. Zoek hulp als je er in je eentje niet uit raakt.
• Blijf in beweging, letterlijk. Wandel, fiets, loop. Of maak soep, bak een cake … wat dan ook dat je in het hier-en-nu houdt. Doe iets tastbaar.
• Sluit je niet af. Deel je bezorgdheden met de mensen die je vertrouwt, die luisteren. Zij kunnen het niet oplossen, maar ze zijn een klankbord, kunnen soms een nieuw licht op iets werpen. Door je gedachten te verwoorden voor iemand anders zie je soms hoe buiten-proportioneel ze geworden zijn, zo in het isolement van je eigen hoofd.
• Durf vertrouwen op wat nog komen kan. Wees niet bang voor wat je nu niet kunt weten.
• Nooit vergeten: Have fun! Surf the waves! Enjoy the ride!

Nog beter dan die hele waslijst tips is een Patrick. Patrick is de collega van een vriendin van mij. Naar ik hoor van haar heeft hij een eenvoudige blik op het leven. Hij verdiept zich niet teveel in de dingen. Patrick is niet dom, hij maakt het gewoon niet graag ingewikkeld en heeft geen last van malende gedachten. Hij houdt van overzicht, routine, herhaling, voorspelbaarheid.

Vijf minuten praten met Patrick werpt een ander, simpeler perspectief op dingen waar mijn vriendin over piekert.

“Zo’n Patrick, da’s wel handig,” zeg ik haar. Al zou geen van ons beide kunnen samenleven met een Patrick. Het leven hoeft voor ons niet zo rechtlijnig geleefd te worden. Misschien is het onderweg zijn voor ons gewoon belangrijker dan het aankomen. Maar af en toe hebben wij wel eens een Patrick nodig op ons kronkelende pad, zodat we niet té ver afdwalen. Je zou een praatje met Patrick kunnen vergelijken met een Dafalgan. Dat laatste is goed tegen hoofdpijn, een Patrick praatje helpt om opkomende piekergedachten tegen te gaan. En als het echt heel erg is, zoek je een Patrick Forte. Instant verlichting.